چهل و پنج سال پس از انقلاب بهمن ۱۳۵۷، ایران در شرایطی قرار دارد که بسیاری معتقدند تغییری عمده نه تنها لازم است، بلکه لاجرم رخ می دهد. طی پنج سال گذشته، چند مرحله اعتراضات گسترده برپاشده و شمار قابل توجهی کشته و آسیب دیده به جای گذاشت.
یک هواپیمای مسافربری توسط موشک سپاه سرنگون شده و حکومت دربارهاش تا چند روز دروغ گفت، اقدامی که ضربهای غیر قابل برگشت به مشروعیت حکومت زده است. دو انتخابات با مشارکت بسیار اندک برپا شده، به گونهای که بخش عمده ای از خودیهای نظام هم از دایره تنگی که شورای نگهبان ترسیم کرده بیرون افتادهاند. مسئله جانشینی رهبر جمهوری اسلامی ایران موضوع داغ و حساس دیگری است که خود جمهوری اسلامی هم می داند از آن گریزی نیست اما هیچ اشاره روشنی به آن نمی کند.
برای بخش عمده ای ازمردم، گذر از جمهوری اسلامی ، تنها راه مسلم است اما شیوه این گذر، نامشخص است. دراعتراضات سال ۱۴۰۱، عدهای به این نتیجه رسیدیند که انقلابی دیگر لازم است و حتی اسم آن اعتراضات را هم «انقلاب ژینا» گذاشتند.
در برنامه پرسش و پاسخ ، تلاش بی بی سی این بود که رابطه مستقیمی بین مخاطبان و صاحبنظران برقرارکند. آنها حول مسئله انقلاب سال ۱۳۵۷ و شرایط کنونی کشور با هم اختلاف نظر داشتند. برخی خود در انقلاب حاضر و بعضی از آغاز مخالف حکومت جمهوری اسلامی ایران بودند. درباره وضعیت فعلی و اینکه از این نقطه چطور باید گذر کرد هم، نظراتشان شنیدنی بود.
مخاطبان از بخشهای مختلف جامعه انتخاب شدند. از جمله تلاش شد که از آسیب دیدگان وقربانیان اعتراضات اخیر و از خانواده پرواز اوکراینی هم در مخاطبانی که در برنامه حاضر باشند. همینطور کسانی که به تازگی مجبور به ترک کشور شدند، یا افرادی که اعضای خانواده شان در قبل و بعد از انقلاب زندانی سیاسی بودند. ترکیب مخاطبان حاضر هم به گونه ای بود که نگاههای مختلفی را نمایندگی کنند.
رضا تقیزاده از مشروطه خواهان که معتقد است : «انقلاب پنجاه و هفت در شرایطی روی داد که کشور رو به پیشرفت و آبادانی بود. روندی که پس از انقلاب به عکس خودش مبدل شد و برای تصحیح اشتباه باید به همان شرایط پیش از سال ۱۳۵۷ برگشت.»
میهمانان دیگر با این نظر او مخالفت داشتند. از جمله آنها فرخ نگهدار که می گوید «دموکراسی یک شبه به دست نمی آید روندی است که باید آنرا طی کرد.» با این نگاه، آقای نگهدار می گوید که «هم انقلاب، هم اصلاحات ۱۳۷۶ تا ۱۳۹۶ و هم شرایط اعتراضی پس از ۱۳۹۶همگی تکه های یک پازل بزرگترند که کم کم تکمیل می شود.»
او می گوید، «باور ندارد که انقلاب پنجاه و هفت توسط اسلامگراها و روحانیون تصاحب شد.» به گفته آقای نگهدار، «اسلامگرایان در آن سال پایگاه گسترده ای داشتند. شرایطی که حالا کاملا تغییر کرده و خود جامعه به سمت سکولاریزم پیش رفته است.»
البته آقای نگهدار معتقد است «علیرغم این، نباید هیچ بخش از جامعه را در تغییراتی که در ذهن داریم برای آینده ایران نادیده بگیریم، نادیده گرفتن هر بخش از جامعه از جمله مذهبی ها و طرفداران نظام کنونی، اشتباهی است که می تواند نتایج عکس به دنبال داشته باشد.»
ناهید بهمنی از اعضای اصلی حزب کومله، می گوید «باید جنبش ژینا و شعارهایش پایه اصلی هر نوع تغییری باشد که مردم ایران در آینده به دنبالش هستند.»
او اتهام جدایی طلبی که از سوی یکی از افراد حاضر در جلسه به او زده شد را به شدت رد کرده و می گوید: «ما مانیفست مشخص داریم و این ادعاها تنها برای این است که فشارها را بر ما بیشتر کنند.»
مهدی نصیری روزنامه نگاری که بین سالهای ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۰ سردبیر و مدیرمسئول روزنامه کیهان بوده است و با آمدن حسین شریعتمداری به کیهان استعفا کرد، میهمان دیگر این برنامه بود.
او معتقد است که حکومت جمهوری اسلامی ایران «درحال فروپاشی از درون است» و مردم و مخالفان باید آماده باشند تا در زمان فروپاشی سازماندهی های لازم انجام شده باشد. به عقیده او «چنانچه جامعه خودش رابرای چنین موقعیتی آماده نکند، خلا قدرتی که ایجاد می شود می تواند بسیار خطرناک باشد.»
ملیحه محمدی از فعالان سیاسی چپگرایی که به روند اصلاحات هنوز هم خوش بین است بر این نکته تاکید دارد که «اصلاحات از انقلاب کم هزینه تر است و روند اصلاحات برای جامعه هم لازمه رسیدن به بلوغ سیاسی است که بتواند دموکراسی را دریابد و ایجاد کند.»
مخاطبان این برنامه یک ساعت و نیمه، سئوالات متعددی را درباره شکل احتمالی حکومت آینده، رابطه عدالت و دادخواهی با تغییرات سیاسی در ایران، نقش و جایگاه اقلیتها در نگاه گروههای مختلف سیاسی ، مسئله تمامیت ارزی و رابطه داخل و خارج در پروسه سیاسی ایران مطرح کردند.
این برنامه را می توانید روی وبسایت ما همینطور در سایت یوتیوب تماشا کنید.